Häzirki wagtda chatbotlar hakda pikir edenimizde, ChatGPT we Gemini ýaly gurallar hakda pikir edýäris, ýöne takmynan 60 ýyl ozal durmuşymyza başga bir chatbot girdi: Bu dünýädäki ilkinji söhbetdeşlik. Elbetde, ELIZA hakda gürleşýäris. ELIZA ep-esli wagt biziň bilen bolmasa-da, alymlar ony asyl ýitirilen kompýuter kodundan direltmegi başardylar.
ELIZA ýene durmuşymyza girýär!
Bu galkynyş synanyşygy köne tehnologiýa we programma üpjünçiligi boýunça «programma arheologiýasy» gözlegleriniň netijesinde mümkin boldy. MIT arhiwinden tapylan köne çap resminamalary ELIZA-a bu ýitirilen kody yzarlamak arkaly gaýtadan işlemäge mümkinçilik berdi. MIT-iň professory Jozef Weizenbaum tarapyndan 1960-njy ýyllarda işlenip düzülen ELIZA «Pigmalion» pýesasynyň baş gahrymany Eliza Doolitliň adyny göterdi.
Eliza aristokrat iňlis zenany ýaly gürlemegi öwrenen aýaldy. ELIZA, dil modeli hökmünde ulanyjylar bilen täsirleşip bilýän emeli intellektiň ilkinji mysalydy we häzirki zaman emeli intellekt tehnologiýasynyň esasy özenidir diýilýär.
Emeli intellektiň ilkinji mysallaryndan biri bolan ELIZA, Weizenbaumyň oýlap tapan we indi ulanylmaýan programma dilinde ýazyldy (MAD-SLIP). Şeýle-de bolsa, ELIZA-nyň Lisp şäherine iberilmegi bilen irki internet döwründe çalt ýaýrady we asyl nusgasy ahyrsoňy ýatdan çykaryldy. Hünärmenler ELIZA-nyň asyl 420 setir kody ýitdi diýip pikir etdiler. Emma 2021-nji ýylda Stenford uniwersitetiniň aň-bilim alymy Jeff Şrager we MIT-iň arhiwçisi Maýls Krowleý Weizenbaumyň şahsy kagyzlarynda tapylan kody täzeden tapdylar.
ELIZA-da häzirki zaman iri dil modelleriniň (LLM) ussatlygy ýok bolsa-da, 1965-nji ýylda ýazylandygyny göz öňünde tutup, edip biljek zady gaty täsirli. Şrageriň pikiriçe, ELIZA-nyň häzirki zaman söhbetdeşliklerinden iň uly tapawudy, ulanyjyny söhbetdeşligi dowam etdirmäge höweslendirýär. Häzirki zaman emeli intellektleri, adatça, ulanyjylaryň sözlemlerini ýerine ýetirmäge synanyşsa-da, ELIZA ulanyjyny has köp gürlemäge höweslendirýän bir gurluşa eýe boldy.