Ekseter uniwersitetiniň alymlary ösümlikleriň genetiki “dilini” emele getirýän yzygiderlilige we gurluş nagyşlaryna düşünip bilýän, emeli intellekt (AI) modelini döretdiler. Gözlegleriň netijeleri “Nature Machine Intelligence” žurnalynda çap edildi.
Alymlaryň pikiriçe, ösümlik RNK derňewine ünsi jemleýän PlantRNA-FM modeli, ilkinji görnüşi hasaplanýar we durmuş ylymlary babatynda möhüm tehnologiki açyşy görkezýär. “PlantRNA-FM” 1,124 ösümlik görnüşiniň genomyndan alnan 54 milliard RNK bölekleriniň uly toplumynda tälim alýar. RNK ýa-da ribonuklein kislotasy ähli janly organizmleriň öýjüklerinde duş gelýän we genleriň kodlaşdyrylmagynda, okalmagynda, kadalaşdyrylmagynda we beýan edilmeginde möhüm rol oýnaýan üç esasy makromolekulanyň biridir. PlantRNA-FM modeli, ChatGPT ýaly meşhur dil modelleriniň esaslanýan usulyýetleri ulanyp işlenip düzüldi. ChatGPT sözleriň grammatikasyny we logikasyny ykrar edýän adam dilinde bolşy ýaly, PlantRNA-FM ösümlik RNK-nyň “grammatikasyny” özleşdirdi. Bu, modele RNK funksiýalaryny çaklamaga we ösümlikleriň ösmegi, stres täsirleri we beýleki biologiki amallar üçin möhüm gurluş gurluşlaryny kesgitlemäge mümkinçilik berýär. Başlangyç synaglar modeliň takyk çaklamalary görkezendigini, soňra bolsa laboratoriýa maglumatlary bilen tassyklanandygyny görkezdi. Bu açyş, oňurgasyzlar we bakteriýalar ýaly ösümlikleriň we beýleki janly organizmleriň genetikasy boýunça has köp gözleg üçin esas bolup biler.
Narhal Geldimyradowa,
Türkmen oba hojalyk institutynyň Maglumat ulgamlary we tehnologiýalary (oba hojalygynda) taýýarlyk ugrunyň 1-nji ýyl talyby
