Alymlar adam beýnisiniň pikirleniş ukybyny öwrenmegi dowam etdirýärler we täze açyş ünsi özüne çekýär. Soňky gözlegler beýnimiziň pikirleri sekuntda bary-ýogy 10 bit tizlikde işleýändigini görkezýär. Bu, näme üçin duýgularymyz tarapyndan toplanan ummasyz maglumatlaryň diňe ujypsyzja bölegini duýup biljekdigimizi düşündirýär. Mysal üçin, gözlerimiz, gulaklarymyz we beýleki duýgularymyz her sekuntda daşky gurşawymyzdan milliardlarça maglumat ýygnaýarka, beýnimiz bu maglumatlaryň köpüsini süzýär we diňe az bölegini işleýär.
Beýnimiziň bu çäkli gaýtadan işleýiş ukyby, bir gezekde diňe bir pikire ünsi jemlemegimize sebäp bolýar. Adam beýnisinde takmynan 86 milliard neýron bar we olaryň ep-esli bölegi beýniniň daşky gatlagy korteksde ýerleşýär. Korteks çylşyrymly pikir proseslerine jogapkär sebit hökmünde tapawutlanýar. Şeýle-de bolsa, her neýronyň sekuntda 10 bitden gowrak maglumatlary gaýtadan işlemek mümkinçiligi bar bolsa-da, bu mümkinçilik adam pikiriniň tizliginde doly görkezilmeýär. Bu ýagdaý beýnimiziň paralel pikirlenmek ukybynyň çäklidigini aç-açan görkezýär.
Beýniniň ‘tizlik çäginiň’ ewolýusiýa gözbaşlary bar
Beýniniň bu tizlik çäginiň ewolýusiýa kökleri bar öýdülýär. Ilkinji nerw ulgamy bolan jandarlar beýnilerini daşky gurşawdaky howplardan gutulmak ýa-da iýmit gözlemek üçin ulandylar. Bu jandarlaryň nerw ulgamlary ýekeje pikir ýolundan ýöräp işleýär. Häzirki wagtda adamyň beýnisiniň hem bu ewolýusiýa mirasyny göterýändigi aýdylýar. Gözlegçileriň bellemegine görä, ata-babalarymyz ýaşamak mümkinçiligini artdyryp, daş-töweregini has haýal kabul edipdirler. Bu ewolýusiýa uýgunlaşmagy beýniniň işleýiş tizligini çäklendirýän iň möhüm faktor hökmünde tapawutlanýar.
Bu çäk gündelik durmuşdaky köp ýagdaýlara-da täsir edýär. Mysal üçin, küştçi bir wagtyň özünde birden köp mümkinçiligi göz öňünde tutup, geljekki hereketleri edip bilmez. Bir gezekde diňe bir mümkinçilige baha berýär we karar berýär. Beýnimiziň köp pikirleri birbada gaýtadan işläp bilmezligi, şahsy aň-bilim ukybymyzdaky çäklendirmäni açyk görkezýär. Başga bir tarapdan, bu çäklendirmeler diňe bir pikirleniş tizligimizi däl, eýsem maşynlar bilen deňeşdirilende aň-bilim çäklerimizi hem açýar.