Akmaýanyň ýolundan 32 esse uly äpet radio-galaktika ýüze çykaryldy. Astronomlar kosmosda täze ajaýyp bir zady — 3,3 million ýagtylyk ýyl uzynlygyndaky äpet radio-galaktikasyny tapdylar. Zulu we kosa dillerinde “mesele” diýmegi aňladýan «Inkathazo» lakamly galaktika Günorta Afrika MeerKAT radio teleskopy tarapyndan tapyldy.
Radio galaktikalary millionlarça ýagtylyk ýyllaryna çenli uzalyp gidýän gyzgyn plazmanyň uçarlaryny çykarýan kosmiki jisimlerdir. Radio ýygylyklarynda görünýän bu uçarlar, galaktikalaryň merkezlerinde ýokary massiwli gara deşikler tarapyndan döredilýär. Şeýle-de bolsa, Inkathazo şuňa meňzeş zatlaryň arasynda tapawutlanýar. Uçarlarynyň birinde göni çyzykda ýaýramagyň ýerine egilýär. Mundan başga-da, galaktikanyň özi galaktika toparynyň merkezinde ýerleşýär, bu ýerdäki gaz şeýle uly gurluşyň emele gelmeginiň öňüni almaly.
“Inkathazo”, fizikasyny düşündirmekde kynçylyk döretdi. Gözlegiň awtorlaryndan biri, Keýptaun uniwersitetinden aspirant Ketlin Çarlton onuň beýleki äpet radio galaktikalary ýaly däldigini belläp geçýär.
“Inkathazo”-ny jikme-jik öwrenmek garaşylmadyk gujurly prosesleri ýüze çykardy. Mysal üçin, radiasiýa uçarlaryndaky elektronlar, galaktikalaryň arasynda gyzgyn gaz bilen çaknyşanda goşmaça energiýa gazanýarlar.
Gözlegiň başga bir awtorlary, Pretoriýa uniwersitetinden doktor Kşitiž Torat: “Bu maglumatlar bar bolan modellere garşy çykýar we plazma fizikasy barada entek düşünmeýän köp zadymyzy görkezýär”-diýip belleýär. Bu galaktikalaryň köpüsi öň demirgazyk ýarym şarda Ýewropa teleskoplaryny ulanyp tapyldy. Şeýle-de bolsa, Günorta Afrikada ýerleşýän “MeerKAT”, bary-ýogy bäş sany doly Aýyň ululygyndaky “COSMOS” atly kiçijik asman böleginde şeýle üç sany galaktikany tapdy. Teleskop onýyllygyň ahyryna çenli ulanyljak has güýçli “Square Kilometer Array” (SKA) taslamasynyň başlangyjydyr.
Keýptaun uniwersitetiniň gözlegçisi doktor Žasinta Deleýz: «Biz radio astronomiýasynyň täze eýýamynyň bosagasynda durýarys we geljekde älemiň has köp syrlaryny açmagy wada berýär»-diýdi.
Alymlar Inkatazonyň tapylmagynyň kosmosdaky iň uly jisimleriň ewolýusiýasyna we tebigatyna has çuňňur düşünmek üçin ädimdigini aýdýarlar. Ozal alymlar kiçijik bir galaktikanyň täzeden döreýändigini görkezipdiler.
Aýjahan Osmanowa,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby