Awtorlyk hukugy döredijilik eserlerini goramak we awtorlara kanuny hukuk bermek üçin döredilen düşünje. Aýdym-saz, edebiýat, sungat we programma üpjünçiligi ýaly dürli ugurlarda öndürilen eserler awtorlyk hukugy bilen goralýar. Häzirki wagtda sanlylaşdyrmagyň köpelmegi bilen awtorlyk hukuklaryny goramak has möhümdi we sanly platformalar üçin täze hukuk düzgünleri kabul edildi. Bu makalada awtorlyk hukugy näme we bu hukuklaryň nähili işleýändigini okap bilersiňiz!
Awtorlyk hukugy näme?
Awtorlyk hukugy (Iňlis dilinde: Copyright ©) eseriň döredijisine şol eseriň üstünden aýratyn hukuk berýän hukuk goragynyň bir görnüşidir. Bu hukuklar eseriň eýesine eseriň köpeldilmegi, paýlanmagy, sergisi we göçürilmegi ýaly ugurlara gözegçilik edýär. Awtorlyk hukugy kanunlary suratkeşleriň, ýazyjylaryň, sazandalaryň we beýleki döredijilik adamlarynyň eserleriniň rugsatsyz ulanylmagynyň öňüni almak üçin döredildi.
Copyright © nyşany we manysy
Copyright nyşany (©) tegelegiň içindäki C harpyndan durýar we eseriň awtorlyk hukugynyň bardygyny görkezýär. Bu nyşan, adatça eseriň başynda ýa-da ahyrynda ýerleşýär we «Copyright» sözüniň gysgaldylan görnüşidir.
Awtorlyk hukugynyň hereket ediş möhleti
Türkmenistanda Awtorlyk hukugy awtoryň bütin ömrüniň dowamynda we ol aradan çykandan soň 50 ýylyň içinde hereket edýär. Türkmenistanda awtorlyk hukugy baradaky kabul edilen kanuny okamak üçin bu baglanyşyga eýerip ýa-da makalanyň soňundaky çeşmelerden peýdalanyp bilersiňiz!
Awtorlyk hukugynyň çäkleri:
- Edebi eserler (kitaplar, goşgular, makalalar)
- Çeper eserler (surat, heýkeltaraşlyk, saz)
- Ses we wizual eserler (film, aýdym-saz, fotosurat)
- Kompýuter programmalary
- Maglumatlar bazalary
Awtorlyk hukugy nähili döredilýär?
Awtorlyk hukugynyň ýüze çykmagy üçin hasaba alynmak hökman däl. Intellektual we çeper eserlere bolan hukuk eseriň öndürilmegi bilen ýüze çykýar. Awtorlyk hukuklary abstrakt häsiýete eýe. Awtorlyk hukugy bilen goralýan adam pikiri bilen döredilen maddy däl önümlerdir.
Awtorlyk hukugy we sanly üýtgeşmeler
Sanly eýýamyň başlanmagy bilen awtorlyk hukugy düşünjesi hem düýpli özgerişleri başdan geçirdi. Eserleriň internetde çalt ýaýramagy awtorlyk hukuklarynyň bozulmagyna sebäp boldy. Şol sebäpli sanly platformalarda ulanylýan islendik mazmun, esasanam awtorlyk hukuklary nukdaýnazaryndan ünsli gözden geçirilmelidir. “YouTube” we “Spotify” ýaly platformalar mazmun öndürijileriň işlerini goramak üçin ösen awtorlyk hukuklary syýasatlaryny durmuşa geçirýärler.
