Kriptowalýuta näme?
Kriptowalýuta — adaty merkezi häkimiýete bagly bolmadyk sanly walýuta, sanly ýa-da wirtual pul diýlip hem atlandyrylýar. Bu sanly walýutalar merkezleşdirilmedik gurluşy bolan blockchain tehnologiýasynda söwda edilýär. Kriptowalýutalar köplenç howpsuzlygy we amal tizligini ýokarlandyrmak üçin kriptografiýa arkaly döredilýär.
Bu sanly aktiwler adamlaryň arasynda bahany alyşmak, maýa goýmak we käwagt merkezleşdirilmedik programmalaryň bir bölegi hökmünde ulanmak üçin niýetlenendir.
Kriptowalýutalaryň aýratynlyklary:
- Merkezden daşlaşdyrmak: Kriptowalýutalar hiç bir hökümet ýa-da bank tarapyndan dolandyrylmaýar. Geleşikler blockchain diýilýän paýlanan ýazgyda barlanýar.
- Howpsuzlyk: Kriptowalýutalar şifrlemek usullaryny ulanyp üpjün edilýär. Galp we ýasama zatlary kynlaşdyrýar.
- Aç-açanlyk: Kriptowalýutalar amallary köpçülige açykdyr we blokirlemedäki islendik adam üçin görünýär.
- Anonimlik: Kriptowalýutalar ulanyjylary köplenç lakam ulanýarlar we gizlin galýarlar.
- Üýtgewsizlik: Kriptowalýutalaryň bahasy üpjünçilik we isleg ýaly faktorlara baglylykda ýygy-ýygydan üýtgäp biler.
Kriptowalýuta nähili öndürilýär we nähili işleýär?
Kriptowalýuta önümçiligi magdançylyk prosesi arkaly ýüze çykýar. Magdançylyk, kriptowalýuta torunyň işlemegini üpjün edýän we täze kriptografik walýutalary döredýän funksiýa. Magdançylar torlaýyn kompýuterlerini ulanyp, çylşyrymly matematiki meseleleri çözýärler we blockchain atly paýlanan maglumatlar bazasynda saklaýarlar. Paýlanan ulgam, birden köp kompýuteriň ýa-da serweriň biri-biri bilen aragatnaşyk saklaýan we tutuş bir ulgam döretmek arkaly biri-biri bilen işleýän ýeridir.
Blokirlemegi, kriptowalýuta amallarynyň saklanýan ýerinde köpçülige açyk ýazgy hökmünde pikir edip bilersiňiz. Magdançylar bu zynjyrda täze bloklar döredip, toruň howpsuzlygyny üpjün edýärler we şeýlelik bilen täze kriptografik serişdeleri gazanýarlar.
Kriptowalýutanyň işini aşakdaky ýaly jemläp bolar: Ulanyjy başga bir ulanyja “kriptowalýuta” ibermek islese, bu amaly sanly goly bilen tassyklaýar we tora geçirýär. Tordaky magdançylar hem bu amaly barlamak üçin işe başlaýarlar. Tassyklanan geleşik blokirleme goşulýar we iberiji bilen alyjynyň arasynda tamamlanýar. Bu amalyň dowamynda iberiji we kabul ediji diňe öz gapjyk salgylaryny ulanýarlar we şahsy maglumatlary paýlaşmaýarlar. Bu, kriptowalýutanyň gizlinlik artykmaçlyklaryndan biridir.
Kriptowalýuta bilen näme edip bolar?
Söwda: Kriptowalýuta bilen dürli harytlary we hyzmatlary satyn alyp bolýar. Häzirki wagtda kriptografik walýutalary kabul edýän onlaýn we fiziki dükanlar köp.
Maýa goýum: Kriptowalýuta käbir adamlar üçin ýokary girdeji potensialy bolan maýa goýum gurallarynyň biri hasaplanýar. Kriptowalýuta bazary 24/7 açyk we üýtgäp durýar. Kriptowalýutalary satyn alyp we satyp bilersiňiz.
Tygşytlamak: Kriptowalýuta pul tygşytlamak üçin hem ulanylyp bilner. Käbir kriptografik walýutalarda gyzyklanma döredýän mehanizmler bar. Mundan başga-da, käbir platformalar ulanyjylara öz kriptowalýutalaryny ynandyrmak üçin göterim töleýärler.
Karz bermek / karz almak: Karz bermek we karz amallary kripto pul bilen hem edilip bilner. Käbir platformalar ulanyjylara kriptowalýuta karz bermek ýa-da karz almak mümkinçiligini hödürleýär, ýöne bu amallaryň hem töwekgelçiliginiň bardygyny bellemelidiris.
Kripto walýutanyn taryhy.
Tehnologiýanyň böküş döwri bolan 90-njy ýyllardan başlap sanly walýutany döretmek üçin köp synanyşyk edildi. “Flooz”, “Beenz” we “DigiCash” ýaly ulgamlar işlenip düzüldi, emma bu synanyşyklar galplyk, maliýe kynçylyklary we içerki gapma-garşylyklar sebäpli başa barmady. Bu gözlegleriň hemmesi, ygtybarly, üçünji taraplaýyn çemeleşme ideýasyny ösdürdi.
Ilkinji kripto walýuta Bitcoin, 2009-njy ýylyň başynda Satoşi Nakamoto kody adyny alan adam ýa-da adamlar tarapyndan işlenip düzüldi. Satoşi Nakamato tarapyndan işlenip düzülendigi aýdylsa-da, näbelli adam (lar) tarapyndan açyk çeşme programma üpjünçiligi hökmünde paýlaşyldy. Bu tor, ahyrky şifrlemek bilen faýl paýlaşmak platformalaryna meňzeş düşünje bolan platformada işleýär.
Kripto walýutalaryn howpsuzlygy.
Töleg ulgamlaryndaky iň möhüm meseleleriň biri, şol bir puly iki gezek harçlamak mümkinçiligi. Munuň öňüni almak üçin ulanylýan adaty usul, edilen amallary yzarlamak üçin merkezi araçy (banklary) goýmakdyr. Şeýle-de bolsa, bu usul ähli maýa gözegçilik edip bilýän häkimiýetiň gatyşmagyny aňladýar. Bu ygtybarlylygy peseldýär.
Şeýle-de bolsa, merkezleşdirilmedik, başgaça aýdylanda, tor ýaly Bitcoin paýlanan — geleşigiň amala aşyrylmagy üçin ulgamyň her bölegi tassyklanmalydyr. Bu amallar blokirleme arkaly amala aşyrylýar, şonuň üçin her bir amaly her kim görüp biler.
Kriptowalýuta nähili öndürilýär?
Kriptowalýutalar — blockchain tehnologiýasy arkaly öndürilýär. Bu magdan gazmak prosesi arkaly amala aşyrylýar.
Magdançylyk, blockchain tehnologiýasyny ulanyp, kriptowalýutalary döretmek üçin ulanylýan usul. Matematiki meseleler çözülýär we kriptowalýuta üçin niýetlenen ýörite enjam we programma üpjünçiligi ulanylyp täze walýutalar döredilýär. Bu amal, blockchain tehnologiýasy tarapyndan saklanylýan geleşik ýazgylaryny barlamaga we tassyklamaga hem goşant goşýar.
Magdançylyk, bir blokchendäki amallary barlamak we blokirleme täze blok goşmak ýaryşyna meňzeýär. Magdan kompýuterleri matematiki meseleleri çözmek üçin ýokary gaýtadan işleýän güýje eýe bolmalydyr. Bu amal tamamlanandan soň, magdançy täze blok döreder we täze kriptografikalar bilen sylaglanar.
Magdançylyk, kriptowalýutalaryň döredilmegine we amal ýazgylarynyň barlanmagyna goşant goşýan möhüm prosesdir. Şeýle-de bolsa, magdan gazmak prosesi köp mukdarda energiýa sarp edýär we daşky gurşawa täsir edip biler. Şol sebäpli käbir kriptowalýuta gazyp almagyň ýerine dürli önümçilik usullaryny ulanyp başlady.