El gurallaryny ulanmaga esaslanan önümçilik şäherleriň döremegi bilen bir wagtda ýüze çykdy. Orta asyrlarda kärhana ýa-da fabrik ýokdy. Şäher bazarlarynda satylýan önümleriň ählisi senetçilik ussahanalarynda öndürildi. Hünärmenleriň ähli nesilleriniň we elde öndürilen önümleriň täsin tehnologiýalarynyň hatyrasyna her ýylyň 10-njy iýunda Bütindünýä senetçilik güni bellenilýär.
Bütindünýä senetçilik güni mynasybetli küýzegärçilik we deri senetleri, egirmek we dokamak, örmek, gap-gaçlara surat çekmek we oýup nsgyş salmak boýunça ussatlyk sapaklary geçirilýär. Bu senetleriň hemmesi asyrlar boýy dowam edip gelýär we adamlary durmuş üçin zerur önümler bilen üpjün edýär. XIV asyrda Parižde 5,5 müň senetçiniň işleýän 300-e golaý ussahanasy açyldy. Hünärmenleriň syrlary elde öndürmegiň we döredijiligiň özboluşly tehnologiýalary ýaly maşgalada nesilden-nesle geçip gelýärdi.
ÝUNESKO-nyň maglumatlaryna görä, häzirki wagtda 200-e golaý senetçilik görnüşi ýitdi. Şeýle-de bolsa, orta asyr senetçileriniň nesilleri henizem halk gurallaryny ýasaýarlar, küýzegärçilik, monjuk, keşde we beýleki bezeg we amaly sungat bilen meşgullanýarlar. Bütindünýä senetçilik güni mynasybetli senetçilik önümleriniň satylýan ýerlerinde ýarmarkalar we tematiki festiwallar guralýar. Döredijilik çärelerinden başga-da, 10-njy iýunda oýunlar we ýaryşlar, teatr çykyşlary we geýim ýörişleri geçirilýär. Bütindünýä senetçilik güni mynasybetli çäreleri ÝUNESKO-nyň Bütindünýä senetçilik geňeşi utgaşdyrýar.
Agaçdan, palçykdan, deriden we beýleki tebigy materiallardan elde öndürilen önümler dünýädäki adamlaryň ünsüni özüne çekýär. Her ýurtda bezeg we amaly sungat däplerini mukaddes hormatlaýan we janlandyrýan ussalar bar. Senetçilik 1957-nji ýyldan bäri adamzadyň maddy däl medeni mirasy hökmünde toparlara bölünýär. Bütindünýä senetçilik gününiň bellenilmegi, hakyky altyn elleri bilen hakyky eserleri döredýän hünärmenlere ünsi çekýär. Zehinlerini we medeni mirasymyzy gorap saklamaga bolan yhlasy sebäpli 10-njy iýunda Bütindünýä senetçilik güni uly höwes bilen bellenilýär.
Aýgül HALLYÝEWA,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby
