Kompýututerde işlenende howpsuzlyk çärelerini we iş düzgünlerini berjaý etmeli.
Howpsuzlyk çäreleri we iş ýerlerini guramak
- Ünsli, tertipli, seresap boluň.
- Daşarky zatlary iş stoluna goýmaň.
- Baglaýjy kabelleriň simlerine we birikdirijilerine degmäň.
- Monitoryň ekranyna degmäň.
- Kompýuter meselelerini özbaşdak düzetjek bolmaň.
Adam bedenine zyýanly täsir edýän faktorlar:
Gözüň dartylmagy
Bu iň möhüm faktordyr. Çaganyň gözüniň dartylmagy sebäpli kompýuter ulanylanda kelle agyry we baş aýlanmagy başdan geçirilýär. Uzak wagtlap kompýuterde işleseňiz, görüş ýadawlygy görüş ýitiliginiň yzygiderli peselmegine we göz keselleriniň döremegine sebäp bolup biler.
- Dogry oturyş. Kompýuterde işleýän wagtyňyz, ekranyň ýokarsy göz derejesinde bolar ýaly göni ekranyň öňünde oturmaly. Hiç hili ýagdaýda ýatanyňyzda kompýuterde işlemeli däl. Nahar iýip otyrkaňyz kompýuterde işlemeli däl.
- Gözlerden monitora çenli aralyk 45-60 sm bolmaly.
- Gorag serişdeleri. Eger äýnek dakýan bolsaňyz, kompýuterde işleýän wagtyňyz hem ulanmaly.
- Dogry yşyklandyryş. Kompýuteriň ýerleşýän otagy gowy yşyklandyrylmalydyr.
- Özüňi duýuş. Ýarawsyz ýa-da ejiz bolsaňyz, kompýuterde işlemeli däl. Bu bedeni has hem ýadadar we bejeriş işini haýalladar.
- Iş we dynç alyş tertibini ýöretmek. Wagtal-wagtal otagdaky daşarky zatlara seretmeli we her ýarym sagatdan 10-15 minut dynç alyň.
- Ýörite gimnastika. Arakesmede göz maşklaryny ýerine ýetirmek maslahat berilýär. 1-2 minut dynç almak üçin gözüňizi ýumuň, uly myşsa toparlaryny öz içine alýan 4-5 sany ýönekeý maşk ediň.
Gözleriň, boýnuň, arkanyň we egin guşagynyň myşsalary üçin maşklary ýerine ýetiriň. Çagalar üçin hem teklipler birmeňzeş, ýöne arakesmeler ýygy-ýygydan kabul edilmeli: her 45 minutda 12-14 ýaşly çagalar we 15-17 ýaş aralygyndaky çagalar üçin — her sagatda arakesme azyndan 15 minut dowam etmeli.
Göz ýadawlygyny aýyrmak we görüşi gowulandyrmak üçin maşklar toplumy (Göz maşklary günde azyndan iki gezek ýerine ýetirilmegi maslahat berilýär).
Gorizontal göz hereketleri: sagdan çepe.
- Göz gabaklaryny dik we ýokaryk süýşüriň.
- Tegelek göz hereketleri: sagat ugruna we ters tarapa.
- Çalt depginde gözüň güýçli gysylmagy we açylmagy.
- Gözleriňizi diagonally süýşüriň: gözüňizi çep aşaky burça öwüriň, soňra gözüňizi göni ýokary galdyryň. Edil şonuň ýaly ters tarapa.
- Gözleri burnuňa getirmek. Munuň üçin barmagyňyzy burnuňyzyň köprüsine goýuň we oňa serediň — gözleriňiz aňsatlyk bilen “birleşer”.
- Gözleriň ýygy-ýygydan gyrpylmagy.
Her maşk her ugurdan azyndan 6 gezek gaýtalanmalydyr
- Iýmitlenme: A witamini kabul etmek örän peýdaly, gözleriň ýagtylyga duýgurlygy we şekiliň duýdansyz üýtgemegi üçin jogapkärdir.
- Diňe görkezmeleri takyk ýerine ýetiriň: A witamini artykmaç ýagşylyga getirmeýär.
Nädogry oturulyş
Işleýän wagtyňyz ekrana belli bir aralykdan seretmeli we şol bir wagtyň özünde eliňizi klawiaturada ýa-da syçanjygyň üstünde saklamaly, bu bolsa adamy belli bir pozisiýa eýelemäge we iş gutarýança üýtgetmezlige mejbur edýär.
Nädogry oturulyş sebäpli aşakdaky näsazlyklar ýüze çykýar:
Dem almakda kynçylyk: Öňe getirilen tirsekler döşüň erkin hereket etmegine ýol bermeýär. Bu üsgülewük, demgysma we beýleki näsazlyklara sebäp bolup biler.
Osteohondroz: Uzak wagtlap goýberilen egin bilen oturmak myşsa-skelet ulgamynyň hemişelik üýtgemegine, käte oňurganyň egriligine sebäp bolýar.
Elleriň bogunlarynyň keselleri: Kompýuterde işlän mahaly adamyň eli köp ownuk hereketleri etmäge mejbur bolýar. Netijede agyr ýadawlyk ýüze çykýar we ösen ýagdaýlarda dowamly keseller ýüze çykýar.
Oturmagyň zyýanly täsirlerini nädip azaltmaly?
- Iň esasy zat amatly mebel. Stollar, oturgyçlar we beýleki esbaplar ýöriteleşdirilen bolmaly.
- Stol, klawiatura üçin ýörite çekiş tagtasy bolan kompýuter stoly bolmaly. Klawiatura 7-10 sm aşakda ýerleşmeli.
Işleýän wagtyňyz sanalan düzgünleri ýerine ýetiriň we kompýuterde işlemek size hiç hili ýaramaz netije bermez!
Uzbaýew Pirnepes,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby