Gawun Aziýanyň köp ýurtlarynda bolçulygyň we süýji durmuşyň nyşanydyr. Aziýa ýurtlarynyň daýhanlary köp wagtdan bäri şireli, süýji tagamly we ajaýyp ysly gawunlar bilen meşhur bolup gelýärler. Şeýle-de bolsa, soňky ýyllarda sebitdäki daýhanlar çynlakaý meseläniň birine öwrülen gawunyň hasylynyň yzygiderli azalmagy bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. Bu diňe bir sebitiň ykdysadyýetine däl, eýsem bu hasyly ösdürip ýetişdirmek bilen baglanyşykly köp asyrlyk däplere-de howp salýar.
Hasylyň azalmagynyň sebäpleri
Howanyň üýtgemegi:
Temperaturanyň ýokarlanmagy we ýygy-ýygydan guraklyk gawunlary suwarmak üçin zerur suw ýetmezçiligine sebäp bolýar.
Doň we güýçli şemal ýaly aşa howa hadysalary ekinlere zeper ýetirýär.
Topragyň zaýalanmagy:
Ýeriň we topragyň nädogry ulanylmagy onuň hasyllylygyny peseldýär.
Irrasional suwaryş sebäpli dörän topragyň duzlanmagy ekin hasylyna hem ýaramaz täsir edýär.
Keselleriň we zyýan berijileriň ýaýramagy:
Howanyň üýtgemegi gawuna täsir edýän keselleriň we zyýankeşleriň ýaýramagyna goşant goşýar.
Ösümlikleri goramagyň häzirki zaman usullarynyň ýeterlik bolmazlygy meseläni hasam kynlaşdyrýar.
Genetiki dürlüligiň azalmagy:
Çäkli mukdarda gawun görnüşleriniň ulanylmagy ekinleri kesellerden we zyýankeşlerden has ejiz bolmagyna sezewar edýär.
Howa şertlere uýgunlaşdyrylan adaty sortlaryň ýitmegi hasylyň dowamlylygyny peseldýär.
Ykdysady ýitgiler:
Gawun hasylynyň peselmegi daýhanlaryň girdejileriniň we bu ekin eksportynyň azalmagyna getirýär.
Bu gawun ösdürip ýetişdirmegiň oba hojalygynyň möhüm pudagy bolan sebitiň ykdysadyýetine ýaramaz täsir edýär.
Gawun Aziýa ýurtlarynyň ilaty üçin möhüm iýmit çeşmesidir.
Hasylyň azalmagy bu önümiň ýetmezçiligine we bahalaryň ýokary bolmagyna sebäp bolup biler.
Gawun ösdürip ýetişdirmek we sarp etmek Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň medeniýetiniň aýrylmaz bölegidir. Ekin sortynyň ýitgisi, şol ekin bilen baglanyşykly adaty bilimleriň we endikleriň ýitmegine sebäp bolup biler.
Ekin sortynyň ýitgisine garşy göreş çäreleri:
Döwrebap suwaryş tehnologiýalaryny ornaşdyrmak:
Damjalaýyn suwaryş we beýleki suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ulanmak suwuň sarp edilişini azaltmaga kömek eder.
Topragyň hasyllylygyny dikeltmek:
Organiki dökünleriň ulanylmagy we ekin dolanyşygy topragyň gurluşyny we hasyllylygyny ýokarlandyrar.
Saýlawy we tohum önümçiligini ösdürmek:
Kesellere we zyýan berijilere garşy durýan we ýerli şertlere uýgunlaşdyrylan gawunyň täze görnüşlerini döretmek.
Adaty gawun görnüşlerini gorap saklamak we dikeltmek.
Kesel we zyýankeşlere garşy göreş:
Ösümlikleri goramagyň häzirki zaman we ekologiýa taýdan arassa usullaryny ulanmak.
Söhbet Setdarow,
Türkmen oba hojalyk institutynyň 2-nji ýyl talyby
TKA-nyň talyp hakynyň eýesi
