Golştin sygyr tohumy Gollandiýanyň demirgazygynda we demirgazyk-günbatar Germaniýada XIII asyrdan bäri tanalýar. Asyl ady «Holstein Friesian«. XIX asyryň ikinji ýarymyndan başlap, sygyr ABŞ-a getirildi, şol ýerde amerikan daýhanlary ösdürip ýetişdirdiler. Ýewropaly kärdeşlerinden tapawutlylykda gyzyl reňkli osoblary öldürmediler, ozal resessiw geniň bolmagy sebäpli ret edilipdi, bu çemeleşme amerikan daýhanlaryna ýeke osobdan gazanyp boljak täsirli süýt we et öndürijiligi bilen haýwanlary ösdürmäge mümkinçilik berdi.
Taryhy taýdan Golştin (Holstein Friesian) tohumy süýt we et berýänlere degişlidi, ýöne häzirki maldarçylykda köplenç süýt önümçiliginde ulanylýar. Uly urkaçy sygyryň boýy 140-145 sm, öküziň beýikligi 160-180 sm. Gara reňkli, gyzyl reňkli, ýygy-ýygydan gök bolýar. Şol bir wagtyň özünde, gara reňkli osoblar has ýygy duş gelýär we gyzyl üýtgeýän osoblara garanyňda has köp süýt berýär. Häzirki zaman maldarçylykda gyzyl «Golştinler» has köp ýagly süýt öndürýän aýratyn tohum ösdürilýär.
Golştin sygyrlarynyň fermada köpeldilýän tohumlardan biri bolmagynyň sebäbi ýöne ýere däl. Bu haýwanlaryň artykmaçlyklary:
Arassaçylygyň ýokary derejesi;
Irki ýetginjeklik;
Täze ýere gowy uýgunlaşmak;
Ýuwaş häsiýetlilik;
Beýleki mal tohumlary bilen köpeltmek mümkinçiligi;
Iýmitiň çalt siňdirilmegi.
Süýt önümçiligi ýokary bolanda, Golştin mallarynyň kemçilikleri bar:
Ýaşaýyş şertlerine duýgurlygy ýokarlygy. Sygyrlar belli bir derejede temperaturanyň we çyglylygyň saklanmagyny, şeýle hem ammarda arassaçylyga berk berjaý edilmegini talap edýär. Içgide hemişe arassa, gyzdyrylan suw bolmaly. Amatly şertlerinden islendik gyşarmak keselleriň ýa-da stresiň ösmegine getirýär;
Iýmit we iýmitleniş şertlerine berk boýun bolmak. Golştin sygyrlary esasan ammarlara hyzmat etmek üçin saklanýar. Iýmitde ulanylýan iýmit ýokary hilli bolmaly we iýmitiň özi aýratyn ünsli taýýarlanmalydyr;
Strese durnuklylygy pes, aşa seslere, ýagtylyga, ýylylyk üýtgemelerine negatiw reaksiýa;
Mastitlere duçar bolmak, esasanam howasy kyn sebitlerde. Şeýle hem, «Golştin» wekilleri köplenç leýkozdan ejir çekýärler;
Iýmit ýetmezçiligi ýüze çykan halatynda süýdüň ýagy, iýmitiň mukdaryna baglylykda ortaça 1% azalýar;
Bedeniň, esasanam öndürijileriň çalt ýadamagy. Süňk-skelet ulgamynyň işi bilen baglanyşykly patologiýalar esasanam süňklerden kalsiniň ýitmegi sebäpli has ýygy duş gelýär. Golştin öküzlerini beýleki sygyrlar bilen çaknyşdyrandan soň alnan haýwanlar, belli bir şertlere has gowy uýgunlaşdyrlar.
Äkbär Karimbaýew
Türkmen oba hojalyk institutynyň
Weterinar lukmançylygy fakultetiniň 5-nji ýyl talyby
