Geodürlülik hödürleýän köp sanly hyzmatlaryna garamazdan, köpler jemgyýet hökmünde oňa näderejede baglydygymyza düşünmeýärler. Şonuň üçin raýatlar has durnukly jemgyýetlere goşant goşjak habarly syýasat kararlaryny alyp biler ýaly, Ýeriň dinamikasyna has gowy düşünmelidiris. ÝUNESKO-nyň Baş konferensiýasy häzirki wagtda adamzadyň öňünde durýan esasy meseleleri çözmekde geologiýa ylmynyň ähmiýetine göz ýetirip, 6-njy oktýabry Halkara geodürlüligiň güni diýip yglan etdi.
Geodürlülik näme?
Geologiki dürlilik, ýer ýüzünde-de, astynda-da janly däl planetanyň tebigy bölegini aňladýar. Geodürlüligi bilen Ýeriň minerallaryny, gaýalaryny, galyndylaryny, topraklaryny, çökündilerini, ýer gurluşlaryny we derýalar hem-de köller ýaly gidrologiki aýratynlyklary göz öňünde tutýarys. Geodürlülik adalgasy bu aýratynlyklary döredýän we üýtgedýän prosesleri hem öz içine alýar. ÝUNESKO-nyň Global Geoparklarynda geodürlüligiň ajaýyp mysallary saklanýar.
Geologiki dürlüligi (geodürlüligi) sebitdäki ilatly nokatlar, topografiýa, geologiki gurluşlar we gaýa görnüşleri ýaly geologiki aýratynlyklaryň dürlüligini aňladýar. Bu adalga sebitdäki tebigy gurşawyň geologiki gurluşynyň näderejede dürlidigini giňeltmek üçin ulanylýar.
Geodürlüligi sebitdäki dürli gaýa gatlaklaryny, daglary, jülgeleri, kölleri, derýalary, gowaklary we beýleki geologiki aýratynlyklary öz içine alýar. Bu dürlilik sebitiň tebigy gurluşyna we ekologiki dürlüligine täsir edýär. Dürli gaýa görnüşleri we topografiki aýratynlyklar ýaşaýyş temperaturasyna, howa şertlerine we ösümlik we haýwan görnüşleriniň ekosistemalaryna täsir edip biler.
Geodürlüligi sebitdäki magdançylyk potensialyny we tebigy baýlyklary hem öz içine alýar. Dürli gaýa görnüşleri mineral magdanlaryň emele gelmegi üçin möhümdir, bu bolsa öz gezeginde magdançylyk pudagy üçin möhümdir. Şonuň üçin geodürlüligi sebitiň bölünmegine we biodürlüligine uly täsir edýär we tebigy gurşawy goramak we goramak üçin möhüm faktor bolup durýar. Geodürlüligi goramak ekosistemalaryň we ýabany tebigatyň durnuklylygyny goldamaga kömek edip biler.
Muratgeldi REJEPOW,
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby
