Ýer ýüzünde iň ýeňil gaty maddalar barada gürrüň edeniňde, biziň ýadymyza gelýän ilkinji pikir, gazlaryň ýa-da suwulýan materiallaryň gatylygyň derejesine baglylykda üýtgäp biljekdigidir. Gaty maddalaryň güýji, gurluşy we atomlarynyň gatylygy, olary howa ýa-da suwdan ýa-da beýleki maddalardan has ýeňil ýa-da agyr bolmaklygy üçin esasy faktorlardyr. Gaty maddalaryň arasynda iň ýeňil bolan materiallar, olaryň atom gurluşyna, kristallik gurluşyna we atomlaryň arasynda bolan aralyklar sebäpli ýeňil bolýar.
- Geliýum we Geliýum kompoziti
Geliýum, gaz görnüşinde bolan iň ýeňil elementlerden biridir. Şeýle-de, gelIýum, gaty ýagdaýda-da beýleki maddalara garanyňda has az gatylyk görkezýär. Geliýum, howada iň ýeňil gaz bolup, şol bir wagtyň özünde, atom gurluşy boýunça hem has ýeňil we esasy gazlardan biridir. Şonuň üçin, geliýum atomy gaty ýagdaýda peýdalanyp, ençeme beýleki materiallardan has ýeňil bolup biler.
- Aerogel
Aerogel, häzirki wagtda tanalýan iň ýeňil gaty materiallaryň biridir. Aerogel, elektrik geçirijiligi we basyşa garşy bolan çydamlylygy bilen meşhurdyr. Bu material, gatylygyň az bolmagyna garamazdan, ýokary güýçli we tozan ýaly materiallardan gaty az bolan ýüzlenmeleri we ultra ýeňil gurluşy bilen tapawutlanýar. Aerogel, sanly ulgamlar we dürli inženerçilik çärelerinde giňden ulanylýar. Bu material, içindäki köp sanly howa boşluklary bilen adaty maddalardan has ýeňil bolup, we 1-2 g/cm³ aralygynda gatylygy bar.
- Magnezit
Magnezit, magneziýa birleşýän mineraldyr. Magnezit we onuň täsirli dürli birleşmeleri, gatylyk derejesi boýunça beýleki maddalardan has ýeňil bolup bilýär. Onuň gatylykda çydamlylygy ýokary derejede bolup mineral we ýokary basyşlara döz gelip bilýän materiallaryň arasynda ýer tutýar. Şol sebäpli magnezit, inženerçilik we gurluşyk pudagynda köpden bäri peýdalanylýar.
- Alýumin
Alýumin, gatylyk we agyrlyk taýdan beýleki gaty maddalardan has ýeňil bolup, bu sebäpli himiki gurluşynyň iň gowy aýratynlyklaryna eýedir. Alýumin, gazlar we suwlar bilen deňeşdirilende, pes gatylyga eýedir, şeýle hem ýokary güýjüniň saklanyp galan görnüşinde elýeterlidir. Alýumin, dürli ýerlerde, şol sanda awiasiýa we gurluşyk pudaklarynda giňden ulanylýar.
Ýer ýüzünde iň ýeňil gaty maddalar, olaryň atom gurluşy, gatylyk derejesi we inženerçilik aýratynlyklaryna görä tapawutlanýar. Geljekde gaty maddalaryň arasyndaky iň ýeňil materiallar üçin täzelenen tehnologik ösüşlere garaşylýar. Bu maddalaryň tapylmagy we ulanylmagy, dürli maksatlar üçin täze materiallaryň döremegine mümkinçilik döredýär. Häzirkizaman inženerlik we tehnologiýa, iň ýeňil we güýçli materiallaryň tapylmagyny üpjün edýär.
Arzuw Orazowa,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň Weterinar lukmançylygy fakultetiniň Weterinar lukmançylygy hünäriniň 3-nji ýyl talyby
