Marsdaky galyndylar hasaplandy

Alymlar täze gözlegiň dowamynda Marsdaky galyndylaryň mukdaryny we umumy agramyny

hasapladylar. Marsdaky galyndylar üç sany esasy çeşmeden gelýär: zyňylan enjamlar, hereketsiz we

heläkçilige uçran kosmiki gämiler. Indi Günbatar Wirjiniýa uniwersitetiniň robotika boýunça postdoktor

gözlegçisi Çagri Kiliç, Gyzyl planetany öwrenmegiň dowamynda näçe kosmos galyndylaryny

galdyrandygyny hasaplady. Häzirki wagtda Marsda dokuz sany hereketsiz kosmos gämisi bar: Mars 3,

Mars 6, Viking 1, Viking 2, Feniks, Sojourner we Spirit roversleri, ozal ýitirilen Beagle 2 we ýakynda

ýitirilen Opportunity kosmiki gämisi. Esasan, bular bitewi zatlar, olary zibil däl-de, taryhy ýadygärlikler

hasaplamak bolar. 2021-nji ýylyň iýulynda, Perseverance, nusgalary ýygnamagyny dowam etdirip biler

ýaly, täze, üýtgemän ýerini çalyşmaga mümkinçilik berýän buraw işini ýere taşlady. Şeýle hem, soňky

onýyllykda azyndan iki kosmos gämisi heläkçilige uçrady, ýene dört adam gonmazdan ozal derrew

aragatnaşykdan çykdy. Gözlegçiler köp ýyllaryň dowamynda täze tapylan tor materialy we gaýalara

ýapylan uly, ýalpyldawuk termal ýorgan ýaly köp ownuk, ýel öwüsýän galyndylary tapdylar. Marsa

iberilen kosmos gämileriniň köpüsi goşulanda, takmynan 9,979 kg alnar. Häzirki wagtda işleýän gäminiň

agramyny 2860 kg aýrylanda, Marsda 7,119 kg galyndy bolar. Alymlar Marsdaky galyndylardan gaty

howatyrlanyp, häzirki we geljekdäki işler üçin olary howply hasaplaýarlar. Perseverance toparlary

tapylan galyndylary resmileşdirýärler we haýsydyr biriniň rover ýygnaýan nusgalaryny hapalap ýa-da

hereket etmeginiň öňüni alyp biljekdigini barlaýarlar. Şeýlelik bilen, 2012-nji ýylda “Curiosity” we 2005-

nji ýylda “Opportunity” hem ýer eýeleriniň galyndylary bilen çaknyşdy. Mundan başga-da, kosmos

gämileri we olaryň bölekleri adam planetalaryny öwrenmekde ilkinji ädimlerdir.

Aýgül HALLYÝEWA,

Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby